Dzień Świstaka!
Zaczynamy cykl mający na celu pokazanie kolekcji przyrodniczej Muzeum Tatrzańskiego w nowej odsłonie. Zdradzimy sekrety pracy muzealnika i samych obiektów – obiektów dziwnych, nietypowych, czasami odrażających, a nawet tych, co z wierzchu wydają się całkiem zwyczajne.
Numer 1
Nieprzypadkowo inaugurujemy nowy cykl w Dzień Świstaka. Zacząć należy od początku, a numer jeden w katalogu kolekcji zoologicznej naszego muzeum należy właśnie do niego! Nasz świstak pochodzi z przełomu XIX i XX wieku, i jest dziełem nikogo innego jak Antoniego Kocyana, który zasłynął przede wszystkim z preparowania okazów ornitologicznych, których bogatą kolekcją może się pochwalić Muzeum Tatrzańskie.
Jak to powszechnie obserwujemy w zoologii, zwłaszcza w przypadku gatunków z obszarów trudno dostępnych, ryciny i opisy świstaka z ubiegłych wieków przypominają bardziej pracę kryptozoologa niż dzisiejszego naukowca. Jest to odzwierciedlone nawet w dawnej łacińskiej nazwie świstaka – Arctomys – oznaczającej misio-mysz. O świstakach krążyło wiele mitów, a najciekawszymi jakie odnalazłam są:
Gdy świstak się spieszy, to po pewnym czasie rezygnuje z chodzenia i po prostu turla się w dół.
Gdy świstaki budują legowiska jeden kładzie się na plecach, na jego brzuchu umieszczane jest siano, a potem pozostałe łapią świstaka za tylne łapy i „wiozą go” do norki niczym taczki.
Za to najbardziej destrukcyjnym dla populacji świstaka było wierzenie, że sadło świstaka ma właściwości medyczne. Górale, nazywani „świszczarzami” polowali na nie nawet w wyjątkowo paskudny sposób – wykopując je z nor podczas snu zimowego. Było to możliwe dlatego, że stan odrętwienia, w jaki wpada świstak zimą, jest niezwykle silny. Zaobserwowany u spokrewnionego ze świstakiem innego przedstawiciela wiewiórkowatych stał się genezą określenia „spać ja suseł”. Między innymi te polowania, jak i późniejsze przekształcenia środowiska w tym tworzenie tras narciarskich i turystycznych, sprawiły, że dziś w polskich Tatrach znajduje się ledwie kilkaset świstaków. Od drugiej połowy XIX wieku jest to gatunek chroniony.
Konkurs
Na zakończenie Dnia Świstaka i uczczenie inauguracji nowego cyklu mamy dla Was konkurs!
Nadaj imię jednemu z naszych okazów świstaków. Podczas wystawiania świstak będzie prezentowany razem z plakietką z wybranym imieniem, a Ty otrzymasz oficjalny certyfikat!
Propozycje prosimy składać w komentarzach postu na Facebook’u dotyczącego cyklu lub mailowo na adres: akazmierkiewicz@muzeumtatrzanskie.pl do niedzieli (07.02.2021). Zwycięzca zostanie ogłoszony w ciągu tygodnia. Udział w konkursie jest jednoznaczny ze zgodą na przetwarzanie danych osobowych.
Źródła:
Gąsienica-Byrcyn, W. (2009). Historia poznania, występowanie i rozmieszczenie świstaka tatrzańskiego (Marmota m. latirostris Kratochvíl, 1961) w Tatrach. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 65 (2): 99–110.
Kotowski, M. (2016). Rzeź tatrzańskich misiomyszy. POLONA/BLOG. Dostęp: 19 stycznia 2021.
Nowicki, M. (1865). O świstaku (Arctomys marmota, Alpenmurmelthier).
Tekst i zdjęcia: Alicja Kaźmierkiewicz, Dział Przyrodniczy Muzeum Tatrzańskiego