Promocja książki Zbigniewa Moździerza
18 marca w willi Oksza odbędzie się promocja książki pt. “Architektura i rozwój przestrzenny Zakopanego 1600-2022”
Książka ukazuje rozwój budownictwa i architektury w Tatrach oraz Zakopanem od początków osadnictwa po czasy współczesne. Zarysowany został także rozwój przestrzenny zabudowy pod Giewontem.
Dzisiejsze Zakopane powstało dzięki oddziaływaniu dwóch odrębnych ośrodków gospodarczych powiązanych ze sobą ekonomicznie – rolniczo-pasterskiego osadnictwa u podnóża Gubałówki (koniec XV w.) z centrum w obrębie tzw. Nawsia (usytuowanego we wschodniej części ulicy Kościeliskiej i stanowiącego najstarszą część wsi. Zakopane) oraz osadnictwa przemysłowego skupionego w obrębie górniczo-hutniczej osady w dzisiejszych Kuźnicach (ok. poł. XVIII w.). Komunikację między tymi ośrodkami stanowiły Krupówki, ciągnące się pierwotnie od zbiegu ul. Kościeliskiej i Nowotarskiej, aż do Hut Hamerskich „Zakopane”. Tak więc krzyżowanie różnych interesów gospodarczych w Tatrach stało od zarania podstawą rozwoju Zakopanego.
Wypasający owce na halach tatrzańskich pasterze ze wsi Niżniego Podhala wznosili n polanach szałasy i koliby pasterskie. Był to początek podhalańskiego budownictwa ludowego w tym rejonie. Pierwsze formy architektoniczne obce ludowej tradycji przyniesione zostały przez hawiarzy i hamerników, prawdopodobnie jeszcze w XVII w. Budownictwo ludowe przybrało zdecydowane formy stylistyczne na przełomie XVIII i XIX w., a dworsko-przemysłowe na początku XIX w.
W pierwszych latach XIX w. Tatry stały się też magnesem przyciągającym turystów, a w tatrzańskim klimacie zaczęto upatrywać właściwości lecznicze. Tak więc Zakopane stało się ośrodkiem turystyczno-uzdrowiskowym ściągającym coraz większe rzesze turystów, letników i kuracjuszy. Sprzyjało to nadal rozwojowi w Zakopanem obu tendencji – obok budownictwa ludowego, a potem architektury regionalnej (podhalańskie budownictwo ludowe, styl zakopiański, styl zakopiański drugi, nowy regionalizm-wolny funkcjonalizm, styl nowozakopiański, po współczesny regionalizm) rozwijał się nurt kosmopolityczny (klasycyzm, styl szwajcarski, historyzm i eklektyzm, modernizm i funkcjonalizm, socmodernizm po późny modernizm). Ostatni rozdział poświęcony jest architekturze końca XX i początku XXI wieku reprezentującej najnowsze nurty stylistyczne oraz
To wczesne zróżnicowanie form architektonicznych pod Giewontem wpłynęło na dzisiejszy wygląd Zakopanego i stanowi wiecznie powracający dylemat zarówno dla planistów formułujących wytyczne architektoniczne do projektowania, jak i dla architektów będących autorami dokumentacji wznoszonych w naszym mieście budynków – architektura regionalna, czy uniwersalna? Być może należy różnorodność form architektonicznych pod Giewontem zacząć traktować jako wartość, a nie wadę.
Zbigniew Moździerz: Architektura i rozwój przestrzenny Zakopanego 1600–2021. Wyd. 2 poprawione i poszerzone. Zakopane 2021, 560 stron (528 + 32), 432 il. (371 cz.-b. + 61 kolor). Okładka miękka ze skrzydełkami, druk na kredzie 115 g. Tekst podzielony został na siedem rozdziałów bogato ilustrowanych rysunkami i zdjęciami.