WYSTAWA CZASOWA: ZAKOPANE ZAPRASZA. PLAKATY 1906-1948
Galeria Sztuki XX wieku w willi Oksza
filia Muzeum Tatrzańskiego
3 kwietnia – 23 czerwca 2019
Wyjątkowe zaproszenie do Zakopanego pierwszej połowy XX wieku przedstawione w kolekcji unikatowych plakatów artystycznych z lat 1906-1948. Na nowej wystawie w Galerii Sztuki XX wieku w willi Oksza eksponowane są plakaty, które zrealizowali najwięksi polscy twórcy, tacy jak Stefan Norblin, Stefan Osiecki, Jerzy Skolimowski, Kazimierz Mann. Najstarszym prezentowanym plakatem jest dzieło anonimowego twórcy, reklamujące „Wieczór pieśni Zygmunta Zawrockiego w Lilianie” z 1906 roku.
Historia polskiego plakatu artystycznego zaczęła się w Krakowie, pod koniec XIX w. W rozwoju polskiego plakatu kluczowe jest powstanie Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana w 1901 roku. Artyści skupieni wokół wspomnianego Towarzystwa zajmowali się różnymi dyscyplinami plastyki: scenografią, malarstwem ściennym, tkaninami, witrażami, projektowaniem wnętrz. W kręgu ich zainteresowania było również edytorstwo. Plakaty projektowali wybitni polscy artyści tacy jak: Stanisław Wyspiański, Teodor Axentowicz, Kazimierz Brzozowski, Karol Frycz, Józef Mehoffer, Wojciech Weiss i inni.
Eksponowana na wystawie kolekcja plakatów pochodzi ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego. Plakaty oraz afisze były systematycznie gromadzone, podczas gdy dyrektorem Muzeum Tatrzańskiego był Juliusz Zborowski (1888–1965), który kierował Muzeum w latach 1922 – 1965. Obok książek, czasopism, map, fotografii starał się gromadzić systematycznie tzw. druki ulotne, do których należą plakaty i afisze, będące świadectwem różnych przejawów życia kulturalnego i społecznego Zakopanego od lat poprzedzających pierwszą wojnę światową do czasów po drugiej wojnie światowej. Zakopiańska kolekcja plakatów prezentowana była również poza granicami kraju, między innymi w Museo Nazionale della Montagna w Turynie oraz Instytucie Polskim w Rzymie, gdzie wzbudziła ogromne zainteresowanie publiczności.
Prezentowana kolekcja plakatów obejmuje okres od roku 1906 do 1948. Większość to prace z okresu dwudziestolecia międzywojennego (1918–1939) drukowane z okazji licznych imprez sportowych jak: zawody narciarskie, rajdy automobilowe oraz typowe reklamowe plakaty zakopiańskich firm produkujących narty, i szkółek narciarskich oferujących swoje usługi adeptom białego szaleństwa. Swoją reprezentację ma także plakat turystyczny reklamujący uroki zimowego Zakopanego, bowiem w latach dwudziestych i trzydziestych Zakopane nazywano zimową stolicą Polski. W zbiorze znalazły się również, nieliczne, plakaty wydane z okazji imprez folklorystycznych oraz jeden plakat filmowy.
Niestety liczba zachowanych do dzisiaj tych najstarszych „górskich” plakatów jest znikoma, nie przekracza jednej setki projektów. To wielokrotnie mniej niż podobnych tematycznie, powstałych w tym samym czasie, plakatów szwajcarskich czy włoskich. Również kolekcjonowanie plakatów nie rozwinęło się u nas w tamtych czasach jak na zachodzie Europy. Poszczególne, bardzo rzadkie egzemplarze rozproszone są w różnych kolekcjach między innymi takich jak Muzeum Narodowego w Krakowie i Poznaniu, Muzeum Plakatu w Wilanowie, zbiorach Biblioteki Głównej ASP w Krakowie. Na tym tle zbiór Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem jest wyjątkowy, tematycznie najbogatszy w Polsce.
fot. Klaudia Kot / Muzeum Tatrzańskie
