Galeria Kobierców Wschodnich im. Włodzimierza, Jerzego i Anny Kulczyckich

Galeria Sztuki im. Włodzimierza, Jerzego i Anny Kulczyckich, położona w pobliżu słynnej willi „Pod Jedlami”, to murowany budynek w stylu dworkowym, wybudowany we wczesnych latach dwudziestych XX w. przez rodzinę Koziańskich. Po drugiej wojnie światowej dom kupił od spadkobierców Urząd Rady Ministrów i willa Koziańskich stała się reprezentacyjnym obiektem, w którym bywali najwyżsi prominenci PRL, m.in. premier Józef Cyrankiewicz, stąd potocznie dom nazywano „Cyrankiewiczówką”. W roku 1981 władze miasta na skutek starań działaczy zakopiańskiej Solidarności oddały go temuż Muzeum z przeznaczeniem na Galerię Kobierców Wschodnich, wcześniej ofiarowanych przez wdowę po Jerzym Kulczyckim, Annę Piotrowicz-Kulczycką.

Początki kolekcji sięgają roku 1906, kiedy to Włodzimierz Kulczycki (1862-1936), profesor, a później rektor Akademii Weterynaryjnej we Lwowie, nabył pierwsze okazy. Kolekcjonowanie orientalnych tkanin i kobierców od początku traktował w sposób naukowy; gromadził literaturę na temat kobiernictwa i systematycznie zapoznawał się z tą dziedziną kultury materialnej Wschodu. Sam był autorem kilku prac o kobiercach. W okresie międzywojennym kolekcja Włodzimierza Kulczyckiego była kilkakrotnie prezentowana na wystawach. Jego syn Jerzy (1898-1974) doktor filozofii, historyk sztuki, przejął po ojcu zamiłowania kolekcjonerskie i przez okres międzywojenny stopniowo pomnażał zbiory, trzymając się koncepcji nakreślonej przez ojca: kolekcja miała reprezentować kobiernictwo wszystkich narodów Azji Mniejszej, Azji Środkowej, Iranu i Kaukazu.

Okres II wojny światowej kolekcja przetrwała bez większych strat, a gdy w roku 1946 rozpoczęła się repatriacja Polaków, Kulczycki znalazł się w Warszawie i tam przez wiele lat związany był z Uniwersytetem Warszawskim. Uratowana dzięki pomocy wielu osób kolekcja przez długie lata była przechowywana pod podwójną podłogą w jednopokojowym mieszkaniu państwa Kulczyckich. W roku 1964, ze względu na stan zdrowia Jerzego, Kulczyccy przenieśli się na Podhale. Przedtem jednak zdecydowano się podzielić kolekcję i część drogą sprzedaży przekazać na Wawel. Do Krakowa trafiły 64 obiekty o charakterze przeważnie luksusowym, pałacowym. Kobierce, nie mniej cenne, reprezentujące sztukę ludową, znalazły się na Podhalu w Murzasichlu, gdzie państwo Kulczyccy wybudowali dom. Zgodnie z ostatnią wolą męża, po jego śmierci Anna Piotrowicz-Kulczycka w 1977 r. przekazała dar narodowi i powierzyła go opiece Muzeum Tatrzańskiego.

Od czasu powstania Galerii kolekcja kobierców była w niej okresowo wystawiana, a ofiarodawczyni uzupełniała swoją pierwotną donację. Obecnie kolekcja liczy ogółem 122 pozycji inwentarzowych, obejmuje tkaniny z okresu między wiekiem XVII a połową XIX stulecia oraz przykłady wschodniego rzemiosła artystycznego. Zgodnie z założeniami swego twórcy reprezentuje ona narody Azji Mniejszej, Azji Centralnej, Persji i Kaukazu. Muzealia znajdujące się w zbiorach zakopiańskich ukazują ludową sztukę kobierniczą tamtych terenów, tworzoną zazwyczaj w warsztatach domowych, przedstawiają zasadnicze dla poszczególnych regionów rodzaje tkanin oraz ich charakterystyczne wzornictwo.

Ponieważ względy konserwatorskie nie pozwalają na ciągłą ekspozycję zabytkowych tkanin, obecnie kolekcja prezentowana jest w formie okresowo zmienianych zestawów wybranych obiektów, reprezentatywnych dla poszczególnych regionów, uzupełnionych multimedialną prezentacją ukazującą całość kolekcji.

Budynek Galerii pełni także funkcje administracyjne – swoją siedzibę ma tu Dyrekcja Muzeum Tatrzańskiego, część działów merytorycznych (Przyrodniczy i Etnograficzny), a także Biblioteka i Archiwum.