Prace archeologiczne wokół przyszłego muzeum w willi “Palace”.
Zakończył się pierwszy etap prac wykopaliskowych przy Willi Palace prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej. Prace przy dawnej siedzibie Gestapo kontynuowane będą wiosną, a w 2023 roku Muzeum Tatrzańskie ma otworzyć w budynku swoją nową filię:. Muzeum Palace. 
Prace wykopaliskowe przy willi Palace to jeden z pierwszych etapów przygotowań do otwarcia nowej filii Muzeum Tatrzańskiego. – Nie wyobrażaliśmy sobie przeprowadzenia remontu budynku i aranżacji wystawy bez uprzedniego przeprowadzenia badań archeologicznych mających na celu odnalezienie szczątek ofiar tego miejsca – mówi Anna Wende-Surmiak, dyrektor Muzeum Tatrzańskiego.
Badania prowadzone są przez Biuro Poszukiwań i Identyfikacji Instytutu Pamięci Narodowej. – Misja naszego biura polega na poszukiwaniu szczątków ofiar systemów totalitarnych, zarówno w Polsce, jak i poza granicami kraju – tłumaczy prof. Krzysztof Szwagrzyk, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej, Dyrektor Biura Poszukiwań i Identyfikacji. – Podczas prowadzonych w Zakopanem wykopalisk nie odnaleźliśmy jeszcze ludzkich szczątków. Będziemy kontynuować badania wiosną – dodaje Szwagrzyk.
IPN szacuje, że przez cele zakopiańskiej placówki Gestapo mogło przejść nawet blisko 2000 osób, duża część z nich została zamordowana albo trafiła do obozów koncentracyjnych. – Nie mamy pewności, że dookoła budynku istniały masowe groby, ciała większości zakatowanych tutaj osób wywożono na cmentarz przy ul. Nowotarskiej, ale istnieją przesłanki mówiące o tym, że przynajmniej kilka ofiar mogło zostać pogrzebanych na miejscu – wyjaśnia dr Dawid Golik z krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. – Mamy zaszczyt odkryć tajemnice tego miejsca, co dotychczas nie było możliwe. Nie wiemy co dokładnie się tutaj działo w 1945 roku. W budynku stacjonowali także sowieci. Dołożymy wszelkich starań, żeby odkryć ślady popełnionych tu zbrodni, odpowiednio je zabezpieczyć i już w nowym muzeum, pokazać historię miejsca szerszemu gronu -dodaje Golik. 
Podczas wykopalisk nie znaleziono szczątków ludzkich, ale archeologom udało się odsłonić relikty wcześniejszej zabudowy. – Archeolodzy odkryli fundamenty Willi Pepita, drugiego budynku w stylu zakopiańskim wzniesionego według projektu Stanisława Witkiewicza.W 1910 roku Pepitę zakupiła rodzina Żuławskich i zmieniła jej nazwę na Łada, od swojego herbu. Początkowo budynek funkcjonował jako dom rodzinny, później został sprzedany i przemianowany na pensjonat. W 1928 roku, a dokładnie 5 stycznia, Łada spłonęła, a działka została sprzedana Sznajderom, którzy wybudowali tu Willę Palace. Została ona zaprojektowana w 1929 roku przez Franciszka i Leona Kopkowiczów. Willa Palace do wybuchu II wojny światowej funkcjonowała jak pensjonat – opowiada historię budynku dr hab. Zbigniew Moździerz, specjalista historii architektury w Muzeum Tatrzańskim.
Willa została zakupiona przez miasto Zakopane w 2017 roku. Już wcześniej na jej terenie działało Stowarzyszenia Muzeum Walk i Męczeństwa „PALACE”, stworzone przez trzech byłych więźniów: Wincentego Galicę, Mariana Polaczyka i Władysława Szepelaka. – Na podłodze niektórych cel znaleźliśmy ślady krwi, a na ścianach liczne napisy. Niestety prywatny właściciel zdewastował większość cel, w jednej z nich urządził saunę, w pozostałych pokoje gościnne – opowiada Jan Jarosz, przedstawiciel Stowarzyszenia. – Willa Palace powinna stać się miejscem pamięci pomordowanych tu osób. Obecnie znamy 1126 nazwisk ofiar, kolejne 300 zostanie poddanych weryfikacji – dodaje Jarosz.
– Niewątpliwie Muzeum Palace będzie miejscem, które w Zakopanem powinno było powstać bardzo dawno temu. Świadkowie wspomnianych wydarzeń odeszli, mimo to staramy się pozyskać różne świadectwa, chcąc stworzyć tutaj muzeum odpowiednie do rangi tego miejsca – podsumowuje Anna Wende-Surmiak.