UrbaMistyka. Sztuka w Zakopanem

Wystawa UrbaMistyka. Sztuka w Zakopanem

 

Wystawa opowiada o zakopiańskiej plastyce i designie podlanych sosem kosmopolitycznego modernizmu i uwspółcześnionego folkloru. Interesuje nas historia powojennej sztuki, związanej zarówno z miejską przestrzenią jak i prywatnymi wnętrzami, z lokalnym rzemiosłem i masową produkcją, z fascynacją pierwotną ludowością i obsesją awangardy. W tym sensie UrbaMistyka to próba zmierzenia się z zapomnianą, wymazaną albo nigdy nie urzeczywistnioną ikonografią Zakopanego i fenomenem miasta, którego wizja rozciąga się między góralską wsią, nowoczesną metropolią, a legendarną kolonią artystów.

“Urbanistyka: pojęcie ograne, lecz nie spotykane u nas w Zakopanem; Proponujemy zmianę na urba-mistyka; Bo i tak chałupy każdy gdzie chce, wtyka” pisali autorzy zakopiańskiej szopki z 1968 roku, wtórując o kilkadziesiąt lat starszemu prawu Tadeusza Schielego. To ostatnie mówi, że bez względu na okoliczności w Zakopanem między dwie wille zawsze można jeszcze wcisnąć trzecią. Tytuł wystawy przewrotnie nawiązując do satyrycznego teatrzyku, podkreśla nie tylko rolę sztuki w kształtowaniu zakopiańskiej urbanistyki, tej samej którą Jan Gondowicz porównywał do Marquezowskiego Macondo, ale też zwraca uwagę na jej efemeryczność i pozorną niewidzialność. To jak w osobliwy sposób stapia się ona i łączy, nie tylko z mitem o pępku świata, rozbuchaną zakopiańszczyzną i górskim pejzażem, ale też kiczowatą otoczką współczesnego miasta.

W willi Oksza pokazujemy wzornictwo i przedmioty codziennego użytku, m.in. meble, ceramikę, kilimy i zabawki, wskazując na rolę jaką w kształtowaniu nowej estetyki odegrały nie tylko indywidualności, ale też instytucje i kolektywne inicjatywy, takie jak Liceum Sztuk Plastycznych, Szkoła Koronkarska, Zakopiańskie Warsztaty Wzorcowe czy Galeria Pegaz. Aranżacja prac z jednej strony nawiązuje do ich eklektycznego otoczenia, prywatnych domów, w których często nadal pełnią one funkcje użytkową, ale też wnętrz licznych ośrodków wypoczynkowych oraz zakopiańskiej wystawy zatytułowanej „Użyteczność sztuki” z 1959 roku.

Z kolei w Galerii Hasiora narracja krąży wokół sztuki w przestrzeni miasta, ale też mody i reklamy, która kreowała górską stolicę na egalitarny salon towarzyski. Prezentujemy tu fotografie oraz projekty, dokumentujące to jakie było, i to jak mogło wyglądać Zakopane, jak również ikoniczne obiekty takie jak kosz na śmieci w kształcie misia, ruchoma lalka z witryny sklepu kuśnierskiego czy elementy wyposażenia słynnego Domu Turysty.

Ważną częścią projektu jest też samo miasto, które pozwala się czytać jako jedna wielka sala wystawowa, ekspozycja rozpisana na ulice i budynki, narracje i anegdoty. To estetyczne i etyczne dziedzictwo nowoczesności będziemy odkrywać podczas cyklu miejskich spacerów. Na ich trasie znajdzie się dawny Hotel Giewont, restauracja Watra, budynki stacji kolejki na Gubałówkę i Hotel Rzemieślnik.

Chociaż trzon wystawy stanowią prace z czasów PRL, to jednocześnie jej ramy określają zarówno przedwojenne dzieła przecierające szlak innej niż zakopiańska estetyki, jak i prace współczesnych artystek i artystów, które na nowo interpretują zakopiańskie mikrohistorie i jednocześnie nawiązują do przykurzonej i nierzadko przysłoniętej reklamami tkanki zmitologizowanego miasta. W tym kontekście pokazujemy m.in. cykl projektów Pauliny Włostowskiej inspirowanych liternictwem i produktami Zakopiańskich Warsztatów Wzorcowych, kompozycję ceramiczną Pawła Olszczyńskiego nawiązującą do dekoracji domów wczasowych i wielkoformatowe tkaniny autorstwa Małgorzaty Mirgi-Tas z portretami zakopiańskich artystek: Marii Bujakowej, Barbary Gawdzik Brzozowskiej i Anny Górskiej. Ta ostatnia praca zawieszona na Domu Handlowym Granit, omen nomen, zaprojektowanym przez Górską pierwszym zakopiańskim wieżowcu, akcentuje, że Zakopane to nie tylko zakopiańszczyzna, a Witkiewiczów było dwóch, jednocześnie dodając, że zakopiańska sztuka to nie tylko artyści, ale również artystki.

Wystawa nie pretenduje ani do bycia całościowym opracowaniem artystycznej twórczości po II drugiej wojnie światowej ani nie jest monografią zbierającą koncepcje lokalnej urbanistyki. To raczej próba stworzenia topograficzno-artystycznej mapy zakreślającej obszary twórczych poszukiwań, tropiącej wzajemne związki oraz, jak mamy nadzieję, punkt wyjścia do dalszych badań nad fenomenem zakopiańskiej sztuki.

Wystawa wpisuje się długoletni program Muzeum Tatrzańskiego i pozwala się czytać jako kontynuacja ekspozycji „Made in Zakopane” prezentującej zakopiańskie rzemiosło artystyczne od II połowy XIX wieku do II wojny światowej.

 

Artystki i artyści: Janusz Bielski, Tadeusz Brzozowski, Maria Bujakowa, Henryk Burzec, Leon Chwistek, Ewa Fajkosz, Kazimierz Fajkosz, Andrzej Gałek, Barbara Gawdzik-Brzozowska, Marta Gąsienica Szostak, Antoni Grabowski i Władysław Pawlik, Anna Górska, Władysław Hasior, Stanisław Hirszel, Irena Jarosińska, Aleks Jagódka, Antoni Kenar, Zdzisław Kłosiński, Karol Kłosowski, Jan Kosiński, Kazimierz Kowalski, Józef Kulon, Józef Kuśnierczak, Bogdan Łopieński, Jan Matejko, Czesław Olszewski, Tadeusz Olszewski, Ryszard Orski, Hans Joachim Orth, Grzegorz Pecuch, Jerzy Popielak, Apoloniusz Rajwa, Tadeusz Rolke, Grażyna Rutkowska, Antoni Rząsa, Henryk Schabenbeck, Władysław Skoczyłas, Edward Skórzewski i Jerzy Hoffman, Stanisław Słonina, Jan Seweryn Sokołowski, Helena Sułkowska-Pawlik, Paweł Szczerba, Władysław Trojan, Maria Veltuzen, Janusz Vogel, Michał Wańczyk, Władysław Werner, oraz uczniowie i uczennice Szkoły Koronkarskiej i Liceum Technik Plastycznych w Zakopanem, projektanci i projektantki Zakopiańskich Warsztatów Wzorcowych

Artystki i artyści współcześni: Małgorzata Mirga-Tas, Maria Łoboda, Paweł Olszczyński, Paulina Ołowska, Daniel Rumiancew, Paulina Włostowska

Kuratorki: Ania Batko, Julita Dembowska

Identyfikacja graficzna: Ryszard Bienert

Koordynacja: Anna Żuber

Współpraca: Helena Pitoń, Zofia Radwańska, Aleksandra Trybuła, Rafał Zelek-Jabłoński

Podziękowania: Klara Czerniewska-Andryszczyk, Beata Betljewska, Sylwia Biernacik, Wawrzyniec Brzozowski, Magdalena Ciszewska-Rząsa, Stanisław Cukier, Karol Gąsienica Szostak, Karolina Hojnowska, Jakub Kruger, Magdalena i Adam Lenczowscy, Radosław Orski, Zofia Pecuch, Marcin Rząsa, Anna Schumacher, Maja Sokołowska, Hendrik Stucke, Mira Walczykowska, Maciej Żelechowski, Robert Żuber

Instytucje wypożyczające: Agencja Gazeta, Archiwum Społem Zakopane, Filmoteka Narodowa, Fundacja Ośrodka Karta, Galeria Antoniego Rząsy, Galeria Kenara, Hotel Aries, Muzeum Kinematografii w Łodzi, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Orski Gallery, Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Moszczeniczanka, Państwowe Liceum Sztuk Pięknych im. Antoniego Kenara, Pensjonat Halny Zakopane, Schronisko na Polanie Chochołowskiej i PTTK „Karpaty”

 

Galeria Sztuki w willi Oksza, ul. Zamoyskiego 25

Galeria Władysława Hasiora, ul. Jagiellońska 18 b