„W stronę Nowego Zakopanego”. O projekcie (2021)
W 2021 roku dzięki dofinansowaniu z Biura Programu „Niepodległa” Muzeum Tatrzańskie realizowało projekt badawczy pod nazwą „W stronę Nowego Zakopanego”.
U podstaw programu leżało zainteresowanie współczesną architekturą, tym jak wpływa na jakość naszego życia, ale także chęć dokumentacji i krytycznej analizy naszego najbliższego otoczenia.
Postanowiliśmy z jednej strony zinwentaryzować sztukę realizowaną w przestrzeniach publicznych Zakopanego od czasów dwudziestolecia międzywojennego po lata 80. XX wieku. Z drugiej zaś poznać współczesnych architektów, którzy mają realny wpływ na kształtowanie współczesnego obrazu stolicy Tatr – motywy ich pracy, źródła ich inspiracji.
W ramach projektu odbyło się siedem spotkań na temat architektury Zakopanego. Pierwsze – wprowadzające – poprowadził dr hab. Zbigniew Moździerz, muzealny ekspert ochrony zabytków, ale także historyk architektury Zakopanego. W trakcie kolejnych rozmawialiśmy z zakopiańskim architektami: Zenonem Remim, Krzysztofem Trebunią-Tutką, Janem Karpielem, Sebastianem Pitoniem, Adamem Bukowskim-Tyrałą oraz Zbigniewem Radziewanowskim. Każda z rozmów była prowadzona przez Piotra Mazika – przewodnika, autora książek o Zakopanem oraz historyka literatury.
Wszystkie spotkania mogą Państwo obejrzeć na kanale Muzeum Tatrzańskiego na YouTube oraz naszym profilu na Facebooku.
Nie mniej istotnym elementem było stworzenie listy miejsc w Zakopanem, gdzie możemy zobaczyć realizacje wybitnych polskich artystów. Chcemy Państwa zaprosić do spacerów po Zakopanem, ale nie tylko wzdłuż ulicy Krupówki (choć na niej także znajdziemy ciekawe obiekty). Możemy powiedzieć, że Zakopane to jedna wielka wystawa, na której możecie zobaczyć prace tak znakomitych twórców jak Antoni Kenar, Barbara i Tadeusz Brzozowscy, Władysław Hasior i wielu innych.
We wstępie do przewodnika po wystawie „Inwentaryzacja nowoczesności”, która zlokalizowana jest w różnych punktach naszego miasta, Anna Batko pisze: „Przewodnik po sztuce w przestrzeni publicznej – plastyce podlanej sosem kosmopolitycznego modernizmu i uwspółcześnionego folkloru to próba zmierzenia się z zapomnianym dziedzictwem miasta, którego historia rozciąga się między góralską wsią, a metropolią, miejsca które do dziś w zbiorowej wyobraźni funkcjonuje jako legendarna kolonia artystów, ale też jawi się jako specyficzny mariaż nowoczesności z tradycją. Bo Zakopane, jak pisał Andrzej Jakimowicz w katalogu Salonów Marcowych z 1958 roku to nie tylko zakopiańszczyzna, a Witkiewiczów było dwóch. Publikacja jest zarówno podróżą w przeszłość i przeszłą przyszłość – nowoczesność przynajmniej w teorii to zawsze wizja tego co nadejdzie, ale też topograficzną mapą, która pozwala się czytać w kontekście zmieniającego się pejzażu miasta, tendencji i kierunków artystycznych oraz złożonej historii, która wiąże społeczno-polityczne realia z estetyką.”
Mamy nadzieję, że rozpoczęte w tym roku prace, wnioski, które możemy wyciągnąć zarówno z rozmów z architektami, ale też przede wszystkim z publicznością, która czynnie brała udział w naszych spotkaniach będą skutkować wydaniem publikacji o Nowym Zakopanem.
Julita Dembowska, Dział Sztuki Muzeum Tatrzańskiego
KALENDARIUM SPOTKAŃ
9 września 2021, 18:00 – Projekt „W stronę Nowego Zakopanego” otworzyło spotkanie z dr hab. Zbigniewem Moździerzem, historykiem architektury, konserwatorem zabytków, i specjalistą ds. ochrony zabytków. Badacz przedstawił historyczny kontekst kształtowania przestrzeni architektonicznej Zakopanego. Film ze spotkania dostępny jest na kanale Youtube Muzeum Tatrzańskiego.
23 września 2021, 18:00 – spotkanie to także przybliżało konteksty historyczne nad współczesnymi. Rozmowa z Agatą Nowakowską-Wolak, autorką książki „Zakopane, którego nie ma”, odbyła się w ogrodzie willi Oksza. Konserwatorka elementów i detali architektonicznych od wielu lat angażuje się w działania mające na celu zachowanie krajobrazu kulturowego Podhala i przeciwstawianie się trendowi zamurowywania Zakopanego przeskalowanym budownictwem deweloperskim. Rozmowę wyjątkowo poprowadziła Beata Zalot. Film ze spotkania dostępny jest na kanale Youtube Muzeum Tatrzańskiego.
7 października 2021, 18:00 – kolejne spotkanie z cyklu „Nowe Zakopane” odbyło się w willi Oksza. Gościem był Zenon Remi, zakopiański architekt i malarz, współautor projektu osiedla Kasprusie w Zakopanem, autor adaptacji leżakowni na Galerię Hasiora i wielu innych budynków mieszkalnych. Pracował w PBO “Podhale”, miał też za sobą pracę w Muzeum Tatrzańskim jako specjalista do spraw ochrony zabytków. Film ze spotkania dostępny jest na kanale Youtube Muzeum Tatrzańskiego.
22 października 2021, 18:00 – o swoich projektach i poglądach na temat architektonicznego krajobrazu Zakopanego opowiedział Krzysztof Trebunia-Tutka. W willi Oksza dyskutowano o zamiłowaniu do tradycji góralskiej i drewnianej architektury, a podczas dyskusji z publicznością pojawiły się wartościowe opinie o planie zagospodarowania przestrzennego. Film ze spotkania dostępny jest na Facebooku Muzeum Tatrzańskiego.
4 listopada 2021, 18:00 – w willi Oksza z Piotrem Mazikiem spotkali się architekci Jan Karpiel i Marcin Steindl. Ich biuro stawia na połączenie tradycyjnego stylu zakopiańskiego ze współczesną architekturą i popularyzacją tradycji architektonicznych Podhala, za co byli nagradzani w europejskich konkursach. Podczas spotkania panowie wypowiedzieli się m.in. o roli architekta dla inwestora oraz szukali odpowiedzi na pytanie, czy Zakopane to miasto dla zakopiańczyków. Film ze spotkania dostępny jest na Facebooku Muzeum Tatrzańskiego.
18 listopada 2021, 18:00 – w willi Oksza ugoszczono architekta Sebastiana Pitonia. Jego projekty, przez wielu uznawane za kontrowersyjne połączenie architektury Antoniego Gaudiego ze stylem zakopiańskim, wywołują publiczne dyskusje. Sepcjalista opowiada że łączy w nich fascynację twórczością Witkiewicza z formami zaczerpniętymi z natury. Jego realizacje wykorzystują tradycyjne dla regionu konstrukcje, np. półszczytowe dachy, ale swoimi krzywiznami nawiązują raczej do rozwiązań secesyjnych, rzadko spotykanych w architekturze współczesnej. Film ze spotkania dostępny jest na Facebooku Muzeum Tatrzańskiego.
2 grudnia 2021, 18:00 – goście, mieszkańcy i architekt Adam Bukowski-Tyrała spotkali się w zakopiańskiej willi Elżbiecina, by porozmawiać. Specjalista, w którego projektach tradycyjna forma zastępuje nowoczesny minimalizm, opowiada o realizacjach „po staremu”: w jeden sezon, z drewna i kamienia naturalnego, we współpracy z wyspecjalizowaną brygadą ciesielską. Jednocześnie opowiada o zmianach prawnych kształtujących krajobraz. Film ze spotkania dostępny jest na Facebooku Muzeum Tatrzańskiego.
14 grudnia 2021, 18:00 – w willi Oksza odbyło się podsumowujące spotkanie z cyklu „W stronę Nowego Zakopanego”. Gościem był zakopiański architekt Zbigniew Radziewanowski (biuro ZDJ Architekci), a rozmowę poprowadził Piotr Mazik. Dyskutowano o kierunku, w jakim zmierza architektura Zakopanego. Czy w stolicy Tatr możliwe jest tylko nastawienie na maksimum? Co oznacza budynek wpisany w krajobraz? Film ze spotkania dostępny jest na Facebooku Muzeum Tatrzańskiego.
Na wydarzenia można było wejść po uprzedniej rezerwacji miejsca, lub obejrzeć je w domu, online.
Projekt „W stronę Nowego Zakopanego” dofinansowano ze środków budżetu państwa będących w dyspozycji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017–2022.
